سازمان ترويج،آموزش وتحقيقات كشاورزي
مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان شرقي
ايستگاه تحقيقاتي حفاظت خاک و آبخیزداری خواجه
(سال تاسیس 1373)
ويژگي ها و موقعيت جغرافيايي ايستگاه
ايستگاه با اهداف مديريت و حفاظت خاك در اراضي تخريب شده حوزه آبخيز آجي چاي در سال 1373 در كيلومتر 30 جاده تبريز _ اهر استان آذربايجان شرقي در موقعيت جغرافيايي 17، 09، 38 شمالي و 08 ، 39 ، 46 طول شرقي در خروجي حوزه و عرصه شاهددر موقعيت 47، 09، 38 شمالي و 14 ، 40 ، 46 طول شرقي قرار گرفته است. اين منطقه با توجه به تقسيمات جغرافيايي كشور وابسته به شهرستان هريس ميباشد. بخش خواجه به لحاظ واقع شدن در نزديكي شهرستان تبريز و نيز احداث سد شهيد مدني در حومه بخش بر روي‌رودخانه آجي چاي و داشتن اراضي وسيع دشتي و پاي كوهي از اهميت والائي برخوردار ميباشد و عليرغم موقعيت و امكانات مشروحه فوق بدليل محروم بودن منطقه ميتواند مورد توجه قرار گيرد.
احداث ايستگاه تحقيقاتي خواجه و انجام پروژه هاي مربوط به حفاظت خاك و آب ، بعلت عدم دسترسي اهالي مقيم در منطقه به روشهاي كاربري ارضي، استفاده بهينه از پتانسيل هاي بالقوه و بالفعل در اراضي دشتي و پاي كوهي ، همچنين وسعت زياد مراتع در منطقه و ممانعت از بروز سيلاب هاي خطرناك و نيز احداث سد شهيد مدني بر روي رودخانه‌آجي چاي و عنايت بر عدم شور بودن رودخانه در فصول پرآبي، حائزاهميت مي باشد.موقعيت اين ايستگاه تحقيقاتي طوري تعيين شده است كه در برگيرنده الگوهاي مشابه در وسعت زيادي از منطقه باشد.
پتانسيل هاي فني و اجرايي ايستگاه
ايستگاه حفاظت خاك خواجه پتانسيل بالايي در زمينه هاي تحقيقاتي آبخيزداري، حفاظت خاك، فرسايش، جمع آوري و ذخيره نزولات آسماني و پوشش گياهي دارد.
وجود سازه هاي خاكي حفاظت آب و خاك، از قبيل كنتور باند، كنتور ترنج، بانكت هاي هلالي، استخر ذخيره رواناب و رسوب، سطوح عايق و استقرار گياهان تاغ و پسته در وسعت قابل توجه و فلور گياهي متنوع مناطق مارني از پتانسيل هاي ويژه آن ايستگاه مي باشد. تاكنون چندين طرح تحقيقاتي، پايان نامه دكتري و كارشناسي ارشد در اين ايستگاه به اجرا درآمده است.
اهداف ايستگاه
1. مقايسه روشهاي مختلف ذخيره نزولات آسماني
2. برآورد ميزان رواناب، فرسايش و رسوب با احداث سازه‌هاي مربوطه
3. استقرار پوشش گياهي مناسب بر روي اراضي شيب دار حساس به فرسايش
4. دستيابي به مناسب ترين روش هاي بهره برداري و استفاده از اراضي از طريق اعمال مديريت صحيح و علمي
پوشش گياهي
پوشش گياهي عرصه تحقيق ازلحاظ فلورستيك به ناحيه رويشي ايران - توراني تعلق داشته وتيپ هاي رويشي مورد مطالعه براساس گياهان غالب عبارتند از :
1. Artemisia Fragrans
2. Artemisia Fragrans - Salsola tomentosa
3. Salsola perrsica - Artemisia Fragrans
4. Artemisia Fragrans - Astragalus Chrysosthachys
5. Salsola tomentosa - Acantholimon bracteatum
6. Alhaji persarum
7. Lycium ruthenicum
8. Salsola dendroides 9. Salsola tomentosa
9. Salsola persica
وجود گياهاني نظير
Agropyron pectiniforme, Aeluropus littoralis, Aeluropus lagopoides
Onobrychis Buhseana, Trigonella sp, Bromus Tomentellu
كه داراي اهميت مرتعي بوده وميتوان باتكثيرو بذرپاشي اين گياهان ، به افزايش كيفيت پوشش گياهي و حفاظت خاك حوزه كمك نمود.
زمين شناسي و خاكشناسي
واحدهاي چينه‌اي موجود در عرصه تحقيقاتي مربوط به دوران سوم زمين‌شناسي ميباشند. كه در منطقه ومحدوده عرصه تحقيقاتي خواجه رخنمون دارند. بيشتر رسوبات نهشته شده در خواجه شامل ماسه سنگ، آهك، مارن، ژيپس و شيل ميباشند. بافت متوسط تا سنگين ، نفوذپذيري متوسط تا خيلي كم خاكهاي دشتي و كوهستاني، هدايت الكتريكي بالاي64/7 در بعضي مناطق و همچنين اراضي نسبتا شور، با لايه محدود كننده ژيپس ، وجود مارن در كل عرصه ازويژگيهاي عرصه تحقيق است.
اقليم
ارتفاع متوسط از سطح دريا 1550 متر، متوسط بارندگي ساليانه 4/ 270 ميليمتر، متوسط درجه حرارت ساليانه 9/ 9 درجه سانتيگراد واقليم منطقه نيمه خشك سرد مي باشد. ژئو مورفولوژي منطقه تپه ماهورهاي مارني حاوي تركيبات گچ با لايه هاي آهكي و ماسه سنگي است ايستگاه هواشناسي كليماتولوژي در داخل ايستگاه فعال مي باشد.
طرح هاي تحقيقاتي انجام شده و در حال اجرا در ايستگاه
- بررسي روشهاي احياء وتوسعه آبخيزهاي تخريب شده فاز يك
- بررسي روشهاي ماندگاري رطوبت در پروفيل خاك در سامانه هاي سطوح آبگير لوزي شكل در ايستگاه خواجه
- بررسي تاثير كنتور فارو، پيتينگ، ريپرينگ و بذر پاشي در ذخيره نزولات آسماني
- بررسي امكان تثبيت بيولوژيكي اراضي حساس به فرسايش و تاثير پوشش گياهي توام باعمليات مكانيكي بر روند فرسايش
- بررسي روشهاي احياء و توسعه آبخيزهاي تخريب شده مرحله 2
طرح هاي تحقيقاتي- ترويجي ايستگاه
- معرفي و توسعه كشت گياهان تاغ و پسته در عرصه هاي مارني منابع طبيعي حاشيه رودخانه آجي چاي
- اثرميكرو كچمنتها در افزايش پوشش گياهي و حفظ رطوبت خاك ناشي ازنزولات آسماني