موقعيت عمومي 

ايستگاه تيكمه داش با 302 هكتار وسعت در 75 كيلومتري جنوب شرقي شهرستان تبريز در كنار جاده تبريز – تهران و در موقعيت جغرافيائي 37.45 درجه عرض شمالي و 45.55 درجه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار دارد . ارتفاع اراضي آن از سطح دريا 1800 الي 2000 متر است وجزء حوزه آبخيز قزل اوزن مي باشد.

آب و هوا :

براساس آمار هواشناسي شهرستان تيكمه داش و حومه داراي تابستانهاي معتدل و زمستانهاي سرد بوده و در منطقه نيمه خشك قرار دارد , حداقل مطلق درجه حرارت آن در زمستان 25 درجه سانتي گراد زير صفر و حداكثر مطلق آن در تابستان تا 32 درجه سانتي گراد بالاي صفر مي رسد متوسط بارندگي ده ساله آن 386 ميلمتر در سال مي باشد . بيشتر از 5 ماه از سال منطقه پوشيده از برف و يخبندان است و 91 درصد جريان آبهاي سطحي بعدار ذوب شدن برف اتفاق مي افتد . 

زمين شناسي :

اراضي منطقه از بقاياي مواد آتشفشاني تشكيل شده و عمق آن به چند متر مي رسد كه دنباله كوههاي آتشفشاني قافلانكوه و قسمت جنوبي آن را كوههاي مورگاني تشكيل داده است . طبقه بندي سنگهاي منطقه به دوره ميوسن مي رسد و جزء تشكيلات طبقات فارس فوقاني است .

علل انتخاب منطقه براي احداث ايستگاه تحقيقاتي

اراضي ايستگاه از نظر شرايط اكولوژيكي ، توپوگرافي ، ادافيكي و مشخصات خاك جزء اراضي تيپيك فرسايش يافته ويكي از مناطق اصلي ديم كاري استان مي باشد . اين اراضي توسط كارشناسان داخلي و خارجي (FAO) پس از بررسيها و مطالعات كارشناسان مناسب براي اهداف مطالعاتي در مورد فرسايش و آبخيزداري تشخيص داده شده و انتخاب گرديده است . 

اهداف وزارت جهاد كشاورزي و سازمان متبوعه از احداث ايستگاه :

1- ايجاد ايستگاه نمونه حفاظت خاك و آب در رابطه با فرسايش آبي در سطح مملكت با استفاده از الگوهاي ارائه شده و با توجه به مشخصات منطقه و قابليت اراضي .

2- اجراي روش و مدلهاي علمي و عملي جلوگيري از فرسايش خاك و هدر رفت آب در سطح ايستگاه بعنوان الگو

3- اجراي پروژه ها و طرحهاي تحقيقاتي حفاظت خاك و آب و بررسي مسايل ديمزارها در اراضي اين ايستگاه توسط محققين و كارشناسان سازمان تحقيقات كشاورزي جهت دستيابي به نتايج كاربردي وعلمي وارائه آن به زارعين .

4- آموزش محققين ، كارشناسان ، دانشجويان و زارعين با نحوه صحيح بهره برداري از اراضي و اصول حفاظت خاك و آب در زارعت ديم .

5- توليد بذر مادري مناسب ديم با تخصيص اراضي كنترل شده به زارعت ديم .

اهميت موارد :

فرسايش زمينهاي كشاورزي يكي از مهمترين علل كاهش توليد مواد غذائي و خواروبار ميباشد . حجم خاكي كه در اثر فرسايش زمين در سراسر دنيا از بين مي رود20 ميليارد تن برآورد مي شود كه اين مقدار معادل وسعت 5 تا 7 ميليون هكتار ار اراضي مزروعي است . عمل فرسايش كشاورزان را به جستجوي مزارع جديد وا داشته و در نتيجه به نابودي جنگلها و مراتع كشانده و فرآيند فرسايش خاك را با روند تزايدي تشديد مي بخشد .

حفاظت خاك و آب ارتباط مستقيمي به تمايل باطني انسان به محيط و منابع طبيعي آن دارد . اجراي اين امر موكول براين است كه بدانيم انسان جگونه مي تواند احتياجات مادي و معنوي خويش را از محيط خود تامين نمايد بي آنكه قدرت آنرا براي تامين احتياجات آتي از بين ببرد ، لازمه اين امر شناسائي اكولوژيكي محيط هاي مختطف و جمع آوري اطلاعات علمي براي بدست آوردن روش هاي صحيح بهره برداري واستفاده از منابع و همچنين اتخاذ تصميمات صحيح در مورد چگونگي استفاده و بهره برداري علمي و منطقي از اراضي نواحي مختلف است . بطوريكه اين اراضي را بتوان براي مقاصد برگزيده و خاص بكار برد .

هزاران سال استفاده بيرويه از اراضي در ايران موجب پيدايش ناپايداريهاي زيادي گرديده كه در نتيجه منجر به از بين رفتن منابع خاك ، آب و رويش نباتي گرديده ، بديهي است چنانچه فرسايش خاك با سرعت فعلي ادامه يابد با توجه به اثرات آن روي آب و ساير منابع امكانات توسعه واجراي صحيح برنامه هاي عمراني در كشور از بين خواهد رفت ، مسلما" از مردم كه زمين و منابع طبيعي را در دست دارند و از آن استفاده مي كنند

در صورتي مي توان انتظار عمل مناسب را داشت كه دولت اقدامات لازم ذيل را انجام دهد :

سياست و روش مشخصي را در مورد حفاظت منابع طبيعي اعلام دارد .

بررسي و تحقيقات لازم را براي تعيين اقدامات ضروري در حفاظت اراضي مختلف بعمل آورد .

روش صحيح استفاده از منابع خاك در اراضي تحت نظر درست بكار بسته شود .

نسبت به آموزش كادر مجرب و كارآزموده در رابطه با مسائل فرسايش اقدام نمايد .

راهنمائي و دادن تعليمات لازم به كساني كه از اراضي بهره برداري مي كنند فراهم شود .



- اطمينان حاصل گردد كه مشكلات مادي واقتصادي موجب بكاربردن روش هاي استفاده ناصحيح از اراضي براي استفاده كنندگان اين منابع نباشد .

با عنايت به مطالب فوق و اهميت موضوع وزارت كشاورزي در جهت دستيابي به دستاوردهاي علمي و عملي و ارائه طريق مناسب به ايجاد يك مركز تقيقاتي در رابطه با حفاظت خاك و آب تحقيقات ديم در تيكمه داش اقدام نمود .



فعاليتهاي انجام يافته در سطح ايستگاه از بدو تاسيس تاكنون :


الف : فعاليتهاي اجرائي

1- عكس برداري هوائي از محدوده ايستگاه توسط سازمان نقشه براري كشوري جهت استفاده در مطالعات آتي .

2- تهيه نقشه توپوگرافي منطقه

3- انجام مطالعات خاكشناسي تفصيلي محدوده ايستگاه و حومه جهت استفاده در مطالعات تحقيقاتي .

4- تهيه نقشه قابليت واستعداد اراضي جهت برنامه ريزيهاي آتي به منظور استفاده مناسب از اراضي .

5- انجام مطالعات اوليه عمليات حفاظت خاك و آب با استفاده از عكسهاي هوائي ، نقشه توپوگرافي مطالعات خاكشناسي و قابليت اراضي .

6- با توجه به مطالعات انجام يافته اختصاص به مراتع طبيعي ، مراتع نيازمند به احياء و اراضي زراعي نيازمند به كنترل فني ، اراضي مناسب زراعي و آبراهه هاي چمني .

7- اجراي پروژه ها و مدل هاي حفظت خاك و آب در مناطق مناسب مثل :

- ايجاد آبراهه مناسب و مطمئن جهت هدايت كنترل شده رواناب ها

- احداث گابيون در مناطق مناسب به منظور كنترل فرسايش خندقي

- احداث كنتور بنك و كنتور لاين به منظور جلوگيري از فرسايش خاك و هدر رفت آب در تمامي سطح اراضي مرتعي و زارعي .

8- اندازه گيري ميزان هدر رفت خاك و آب از حوزه مسدود آبريز ايستگاه با استفاده از پارشال فلوم نصب شده در منتهي عليه خروجي ايستگاه و نمونه برداري هاي مستمر از هرز آبها جهت تعيين ميزان املاح

9- احداث دو بند خاكي به منظور كنترل و جمع آوري هرز آبهاي آبخيز بسته ايستگاه به ظرفيت 300 هزار متر مكعب آب و در نهايت استفاده از اين آبها در جهت تبديل اراضي ديم به اراضي نيمه آبي ،

اضافه مي نمايد احداث بندهاي خاكي مزرعه اي براي اولين بار در سطح كشور در اين ايستگاه توسط كارشناسان مركز تحقيقات انجام شده كه پس از حصول نتيجه در سطح كشور گسترش يافته است .

10- طراحي و راه اندازي سيستم آبياري باراني در سطح 10 هكتار از اراضي پاياب بندهاي خاكي موجود در ايستگاه .

11- كشت گندم و ديگر غلات و بقولات روي خطوط ميزان منحني به منظور بهره وري بيشتر از بارش هاي فصلي و در نهايت حفظ و ذخيره رطوبت كه از تكنيكهاي مسلم و بررسي شده مناسب براي مناطق ديم مي باشد .

12- احداث ايتسگا هواشناسي در ايستگاه به منظور ثبت جريانات جوي منطقه جهت استفاده عموم و مطالعات تحقيقاتي


ب- : فعاليتهاي تحقيقاتي انجام شده :

به منظور بررسي تحقيقات در زمنيه جلوگيري از فرسايش و مديريت اراضي حفاظت شده و زراعت ديم از سال 1351 به بعد طرحهاي متنوعي بشرح ذيل توسط محققين و كارشناسان تحقيقات كشاورزي استان و موسسه تحقيقات خاك و آب اجراء گرديده كه اهم آنها بشرح ذيل است .

1- بررسي ذخيره رطوبت در ديمزارها با استفاده از ماشين آلات و ادوات مخصوص

2- بررسيهاي آگرونومي در ديمزارها

3- اندازه گيري هدر رفت خاك و آب در اراضي زراعي ومقايسه روشهاي شخم وكشت و آيش

4- اندازه گيري هدر رفت خاك و آب در مراتع و مقايسه چراي مفرط ، مراتع طبيعي ، مراتع احياء شده و كشت يونجه

5- بررسي و تعيين بقولات مناسب منطقه جهت استفاده در تناوب زراعي

6- بررسي و مقايسه سيستمهاي تناوب زراعي در منطقه

7- اجراي آزمايشات تعيين نياز غذائي گندمهاي اصلاح شده ديم

8- طرح تعيين پتانسيل ديمزارهاي منطقه

9- بررسي مراتع و نباتات علوفه اي در مناطق فرسايش يافته

10- بررسي علل و نحوه فرسايش در منطقه

11- بررسي آبياري تكميلي و نياز غذائي يونجه ديم

12- بررسي آبياري تكميلي و نحوه استفاده از هرز آبها در زراعت گندم ديم

13- بررسي و تعيين نياز غذائي نباتات علوفه اي منطقه

14- انتخاب ماشين آلات مناسب زراعت ديم در فصل آيش ( سيستم آيش تابستانه )

نتايج كليه پروژه هاي مطالعاتي فوق الذكر جهت استفاده دست اندركاران كشاورزي بصورت گزارشات علمي و تحقيقاتي از طرف موسسه تحقيقات خاك و آب وزارت كشاورزي منتشر شده است .

فعاليتهاي آموزشي :

آموزش و ترويج برنامه هاي حفاظت خاك و آب يكي از عوامل مهم در موفقيت تدابير حفاظت خاك و آب بوده و راه را براي نتيجه گيري و بهره برداري از اين اقدامات هموار خواهد ساخت . بنابراين كارشناسان حفاظت خاك و آب اين مركز و همچنين مروجين كشاورزي با استفاده از دست آوردهاي تحقيقاتي و اجرائي اعمال شده دراين ايستگاه ضمن تماس با كشاورزان منطقه اهميت رعايت اصول حفاظت خاك و آب و روشهاي صحيح اعمال شده در جهت استفاده از اراضي را به زارعين تشريح نموده و با تشكيل جلسات آموزشي و نمايش فيلم و اسلايد آموزشهاي لازم را مي دهند . همچنين به منظور آموزش علمي و عملي به كارشناسان كشور در فرصتهاي مناسب دوره هاي آموزشي خاصي از قبيل كلاسهاي دراز مدت ، كوتاه مدت ، برنامه هاي عملي تحقيقي و آموزشي بازديد از ايستگاه برقرار مي گردد.

طرح­های در دست اجرا:

1- بررسی گیاهان مرتعی گرامینه ها در اراضی کم استعداد مرتعی

2- بررسی ارقام سننتیک اسپرس

3- بررسی مقاومت سرمایی و برتر ارقام مختلف یونجه

4- بررسی و انتخاب ارقام مناسب گیاه دارویی مرزه

5- بررسی و انتخاب ارقام مناسب گیاه دارویی آویشن

6- بررسی تنش آبی گیاهان علوفه­ای خلر، ماشک و نخود علوفه­ای

7- برنامه ریزی آبیاری سیب زمینی با استفاده از تشتک تبخیر کلاس A

8- تولید بذر مادری گندم به صورت ایزوله در مساحت 100 هکتار سالانه حدود 100 تن

9- تولید بذر سالم سیب زمینی از مینی تیوبر سیب زمینی

10- ترویج کارهای انجام شده و یافته های تحقیقاتی در ایستگاه با ارائه طرح­های ترویجی مناسب