شناسایی و پایش منابع گرد و غبار و ماسه های روان - استان آذربایجان شرقی

خلاصه :

   براساس شواهد موجود چالش توفانهای گردوغباری و اثرات زیانبار آنها در جامعه به مرزهای خطرناکی رسیده است بطوریکه انگیزه مهاجرت های اکولوژیکی ساکنان برخی از استانهای کشور را افزایش داده است. پیامدهای حاصل از وقوع ریزگردها بصورت کاهش کیفیت زندگی و اکوسیستم، تهدید سلامت جامعه، کاهش کیفیت هوا، کاهش ایمنی راههای مواصلاتی، کاهش کیفیت منابع آب و تغییر در چرخه های عمومی انرژی ، آب و کربن موجب شده است تا جوامع علمی نیز در این خصوص اظهار نگرانی کنند. با تمام این پیامدها، هنوز متولی مشخصی برای بررسی علمی و کاربردی این پدیده در کشور مشاهده نمی­شود و پراکندگی کارهای پژوهشی در این خصوص دیده می­شود. بیشتر پژوهشهای دانشگاهی براساس پایان نامه طراحی شده که معمولا بر موضوعات زودبازده در کوتاه مدت و محلی پی ریزی می شوند و از سوی دیگربرای انجام تحقیقات وقت بر مهار ریزگردها در سطح ملی به دلیل عدم حمایت مالی و معنوی  خودداری می شود. بسیاری از پژوهشهای انجام شده به شناسایی کانونهای ریزگرد با استفاده از تکنیک های سنجش از راه دور و کمتر با تمرکز بر عملیات میدانی می باشد. این درحالیست که به دلیل دینامیک بودن پدیده در زمان و مکان موجب شده است که براحتی منابع تولید گردوغبار و رسوبات بادی تنها با استفاده از سنجش از راه دور قابل شناسایی نباشد. از سوی دیگر  مساحتهای گسترده مناطق تولید ریزگرد به حدی است که بسادگی امکان تثبیت آنها وجود ندارد. بنابر آخرین ارقام اعلام شده در خصوص وسعت مناطق برداشت فرسایش بادی حدود 20 میلیون هکتار (سازمان جنگلها و مراتع کشور 1385) و مجموع اراضی  تثبیت شده و بعبارتی دیگر سطح جنگکاریهای مناطق خشک در 50 سال اخیر حدود 1 میلیون هکتار  است(سازمان جنگلها و مراتع کشور 1385).  بدین ترتیب تصور تثبیت و جنگلکاری این سطح (20 میلیون هکتار) نیاز به یک کار جهادی و عزم ملی دارد.

براین اساس، اندازه گیری و پایش میزان تولید گردوغبار و رسوبات بادی با استفاده از تکنیکهای سنجش از راه دو، تجزیه و تحلیل پارامترهای اقلیمی مرتبط با پیدایش ریزگرد ازجمله باد، یافتن مناطق با حساسیت بالا به تولید ریزگرد براساس روشهای علمی و کارا که همراه با اندازه گیریهای میدانی برای چندین سال متوالی باشد از اهداف این طرح است. بدین منظور، پس از شناسایی مناطق حساس به تولید ریزگرد اقدام به نصب تجهیزات مناسب اندازه گیری در کانونهای مهم گردوغباری کشور خواهد شد. همچنین در 8 نقطه با حساسیت بالا شبکه ایستگاههای اندازه گیری فرسایش بادی نصب و راه اندازی خواهد شد و میزان فرسایش تعیین خواهد شد. در نهایت با استفاده از مدلهای مناسب، تغییرات مکانی و زمانی تولید ریزگرد تعیین خواهد شد. با وجود این نتایج ضمن مشخص شدن ویژگیهای محیطی منابع تولید ریزگرد که برای برنامه ریزی تثبیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است، اولویت بندی تثبیت برای مناطق حساس نیز حاصل خواهد شد.